Kentsel Obezite
Popüler kültürün ‘kentleşme’ yanılgıları idarecilerin duyularını köreltiyor. Kentlerin büyüklükleri altında ezilen kentsel endüstriler, çığlıkları; kentli olamama travmasına bağlıyor. Sürekli büyüyen ve çoğalan olmanın içinde gizli değişimi ‘dinamizm’ ile karıştırıyoruz. Bu yanılgı, teori ve pratik arasında kısılan idarecinin iradesinde yetersizliğe sebep oluyor. Sonuçta kent, olgunlaşmamış kentlinin kendini bulabildiği bir yere; köye dönüşüyor.
Yaşadığımız topraklar insan medeniyetinin ilk filizlerinin yeşerdiği, ilk yerleşimlerin kurulduğu, mitoloji, bilim, sanat, felsefe ve edebiyatın ilk örnekleri ile yoğrulmuş büyük bir açık hava müzesi. Böylesine değerlerin üzerinde yaşamamıza rağmen kentleşme ile tanışmamız çok eski değil. Nüfusumuzun bir kısmı bugün bile yerleşik hayat ile tanışamamış. Halâ göçebe yaşamını sürdürenler, Toros Dağlarının yaylaları ile daha iç bölgelerdeki bozkırlar arasında gidip gelen bir hayat tarzını devam ettiriyorlar.
Bütün göçebeler bunlarla sınırlı değil. Aslında ülkemizin büyük bir bölümü durmak yorulmak bilmez bir göç halinde. Ağır çekimde oynatılan bir filmin içindeyiz. Görüntünün hızını biraz arttırınca büyük bir yayıkta çırpılan sütün içindeki yağ zerrelerinin tereyağı topakları haline gelmesi gibi kentleşiyoruz. Önce küçük kentlere, buralarda hayat şansı bulamayınca daha büyük kentlere ve sürekli batıya gidiyoruz. Bu yavaş süreçte bir ömür süren uzun ve tek periyotlu göç akışı yaşanıyor.
Son durak; en batı olarak görülen: Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinin yerleşim noktaları oluyor. Bu yerleşim noktaları küçük ebru küvetindeki boya damlalarının su yüzeyine yayılışı gibi, yağ lekesi gibi büyüyor. Tüm yüzey kaplanıp boşta hiçbir nokta kalmayıncaya kadar sürecek büyüme hayalleri çok tehlikeli gelişmelerin yakın gelecekte yaşanmasına sebep olacak. İnsan dünya üzerindeki tek canlıymış gibi, hoyratça, rahat ve saygısız tavrını sürdürmeye devam ederse bir süre sonra sert bir duvara çarparak durmak zorunda kalacak. Bunu doğanın kendi varlığını koruma pahasına yapacağı sihirli bir müdahale olarak da görebilirsiniz.
Kentleşme ve yapılaşma (sanayi, tarım, turizm ve diğer sektörel yapılaşmalar da dahil) kontrolsüz serbestlik ilkesine (Bu ilke yeni dünya düzeni üzerinde etkili olan ‘küresel iktisat’ modelinin bir parçası. Daha önceki yazılarımda detayları ile anlatmıştım. İnternette rahatça bulabilirsiniz.) uygun şekilde, isteyenin, istediği yere, istediği yapıyı, öyle yahut böyle yapması şeklinde yürüyen bir süreç halinde. Popüler kültürün ‘kentleşme’ yanılgıları idarecilerin duyularını köreltiyor. Milyonların oluşturduğu göç dalgası dev bir tsunami gibi hukukun, bürokrasinin ve idarecilerin kısacası ‘erk’i elinde tutanın kalesine olanca hızı ile çarpıyor. Yönetim, yönetenler yahut liderler eli ile verdiği tavizler sayesinde bu kalede küçük delikler açtığının farkında bile değil. Kentlerin büyüklükleri altında ezilen kentsel endüstriler, çığlıkları; kentli olamama travmasına bağlıyor, ama kentli olmanın eksikleri giderilmeden, bağışıklık kazanması sağlanmadan verilen yüksek dozlu popüler kültür büyük sancılara sebep oluyor.
* * *
Bu sancının en aza indirilmesi için toplum olmanın önemli birleştiricileri güçlendirilmek zorunda. Bunlar; iletişim, ortak duygular hissetmek ve bu duyguların gerektirdiği davranışları yapabilme yeteneğidir. Sürekli büyüyen ve çoğalan olmanın içinde gizli değişimi ‘dinamizm’ ile karıştırıyoruz. Aynı apartmanda yaşayıp birbirlerinden habersiz aileler, olup bitenleri sonrasında öğrenen dostlar, çevresine duyarsız bireylere dönüşmemize sebep oluyor. Kendi göç etmese bile çevresi sürekli değişen birey, göç yaşayan diğer bireyler gibi etkileniyor. Bu süreçte yerleşik kültür de zarar görüyor. Küçük kentlerde geçmişten gelen süreklilikler, geleneksel davranışlar, kültürler büyümenin etkisi ile eriyor. Böylece çekirdek kentli nüfus da çevresinde yaşanan hormonlu büyümenin bir parçası oluyor. Buna rağmen ‘yerli’ ve ‘gurbetçi’ şeklinde iki ayrı tanımlama yeni oluşan kentlerdeki yapay toplumun bütünleşme sorunlarının sebebi olarak görülüyor. Bu yanılgı, teori ve pratik arasında kısılan idarecinin iradesinde yetersizliğe sebep oluyor.
Sanayileşmenin ilk yıllarından beri hedef olarak seçtiğimiz ‘Batı’, her alanda olduğu gibi kentsel sorunlarla da bizden önce tanışmış. 20. YY. ortalarında ‘Kentsel Dönüşüm’, ‘Toplu Konut’, ‘Sanayi Bölgeleri’ ve ‘Kentsel Modelleme Sistemleri’ geliştirmiş. Hem sosyolojik (toplumbilim, kentbilimi, kent kültürü ve kentlilik) hem de kentsel endüstri (ulaşım, elektrik, yakıt, su, atık ve artıkların bertaraf sistemleri) olarak metodolojileri bulunan bilimsel teknikler üretilmiş. Bilimsel yaklaşımları, Batı toplumunun sosyal yapısına göre belirlenmiş bu modeller kültürel yapımızla pek uymayan uygulamaları sadece ‘salt bilimsel gerekçeler’ ile uygulamaya koyma girişimlerini tetiklemiş.
Batı toplumlarının yuvarlak hatlı ‘kentlilik elbisesi’ bizim köşeli yapımıza tam uymamış. İyileştirme yapalım, fayda sağlayalım derken; yepyeni kültürel sorunların oluşmasına sebep olmuşuz. Bu çarpıklıkları fark edenler kendi bildiği şekilde çözme yoluna gitmiş, halen de gitmeye devam ediyor. Sonuçta kent, olgunlaşmamış kentlinin kendini bulabildiği bir yere; köye dönüşüyor.
Çözümün, göçü durduracak politikalarda olduğunda hiç kimsenin şüphesi yok. Ama bu sağlanamadığı sürece mevcut duruma en uygun politikaları geliştirmek, idarecilere stratejik hizmet sunanların görevi. Bu görevi yerine getirecek olanlar: Mevcut travmanın tedavisini yaparken bir yandan da yeni gelenlerin süreçte en az zararı yaşaması için çözümler geliştirmekle yükümlüler.
İdareciler, stratejik kent gelişim planları hazırlanırken popüler kültürün tabandan gelen istekleri karşısında dik durabilecek, gerekli kararlılığı ve iradeyi gösterebilen kişiler olmak zorundalar. İdareci, mevcutla idare etmek yerine en iyiye, buna ulaşamasa bile daha iyiye ulaşacak iradeye sahip olmadığı sürece: Toplumun, popüler kültürün vasıfsız değerleri ile idare etmekten başka şansı kalmaz! Ama idareci gerekli iradeyi gösterebilirse; dik duruşunun ödülünü, toplumun değişimini görerek alır.
Bu da bir döngüdür ama işte o andan itibaren ‘kısır’ değildir!
İyi, çok iyiyi; çok iyi, en iyiyi; en iyi, mükemmeli tetikler.
Bir de bakmışsınız, olmuş!
Buna kısaca: “Başarı, başarıyı doğurur!” diyoruz.
Hep sevgiyle kalın.
Murat SEVGİ
http://twitter.com/MuratSevgi
26/05/2017
Bu makale 12381 kişi tarafından okundu.
